«Από την Ουτοπία στα Βιώσιμα Οικο-Τοπία»
21η ετήσια Μαθητική Εβδομάδα Δράσης 2025 της Action Aid
«Από την Ουτοπία στα Βιώσιμα Οικο-Τοπία»
Η Μαθητική Εβδομάδα Δράσης για άλλη μία χρονιά έχει την αποστολή της, την κινητοποίηση, δηλαδή, της μαθητικής κοινότητας πάνω σε θέματα που αφορούν την σύγχρονη κοινωνία. Η δράση αυτή σχολικού ακτιβισμού στόχο έχει κάθε φορά να ενώνει τις φωνές μαθητών και μαθητριών, στέλνοντας έτσι, ένα ηχηρό μήνυμα για αλλαγή και ταυτόχρονα να καλλιεργήσει την πεποίθηση, ότι μπορούμε όλα τα άτομα να γίνουμε φορείς αλλαγής, μετασχηματίζοντας την πραγματικότητά μας, μετατρέποντας την «Ουτοπία» σε πλούσια και Βιώσιμα Οίκο-Τοπία!
Η φετινή θεματική έφερε στο προσκήνιο τη σημασία της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων για τον πλανήτη και κατ’ επέκταση για τη ζωή του ανθρώπου πάνω σ’ αυτόν. Προβλημάτισε για τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας, αλλά κυρίως ενέπνευσε τους μαθητές και τις μαθήτριες να κινητοποιηθούν, να υιοθετήσουν στάσεις και συμπεριφορές ενός πιο βιώσιμου μοντέλου ζωής, ενός μοντέλου, που εκλαμβάνει την ανθρώπινη ύπαρξη ως άρρηκτο και ισότιμο μέρος σε σχέση με τα υπόλοιπα στοιχεία της φύσης σε μια αγαστή οικολογική ισορροπία.
Η φετινή θεματική ασχολείται με 2 από τους 17 στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης:
Ο Στόχος 15, που δίνει έμφαση στην ζωή πάνω στα χερσαία εδάφη και την βιωσιμότητα αυτών, επιδιώκει, εκτός άλλων:
• τη διασφάλιση της διατήρησης, αποκατάστασης και βιώσιμης χρήσης των χερσαίων οικοσυστημάτων και των οικοσυστημάτων εσωτερικών υδάτων και των υπηρεσιών τους, ιδίως των δασών, των υδροβιότοπων, των βουνών και των ξηρών ζωνών, σύμφωνα με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις διεθνείς συμφωνίες.
• την ενσωμάτωση της αξίας των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας στον εθνικό και τοπικό σχεδιασμό, στις αναπτυξιακές διαδικασίες και στις στρατηγικές και υπολογισμούς μείωσης της φτώχειας.
Ο Στόχος 13 αποτυπώνει την ανάγκη για άμεση δράση για το κλίμα, προκείμενου να αποτραπεί η πρόβλεψη, ότι η παγκόσμια θερμοκρασία της επιφάνειας του πλανήτη προβλέπεται να αυξηθεί κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα και είναι πιθανό να ξεπεράσει ακόμα και τους 3 βαθμούς Κελσίου, εάν συνεχιστεί το ισχύον μοντέλο ζωής. Μάλιστα, ορισμένες περιοχές του πλανήτη αναμένεται να θερμανθούν ακόμη περισσότερο. Οι φτωχότεροι και οι πιο ευάλωτοι άνθρωποι είναι αυτοί που επηρεάζονται περισσότερο2. Εκτός των άλλων, επιδιώκει:
• την ενσωμάτωση των μέτρων για την κλιματική αλλαγή στις εθνικές πολιτικές, στρατηγικές και σχεδιασμούς.
• βελτίωση της εκπαίδευσης, ευαισθητοποίησης, καθώς και της ανθρώπινης και θεσμικής ικανότητας σχετικά με θέματα που αφορούν τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, την προσαρμογή, τη μείωση των επιπτώσεων και την έγκαιρη προειδοποίηση.
Η φετινή πρόκληση για τη συμμετοχή μας στην Εβδομάδα Δράσης αφορούσε τη δημιουργία ενός έργου Land Art στη φύση.
Αρχικά μιλήσαμε στην τάξη ξανά για τους Στόχους 15: Ζωή στη Στεριά και 13: Δράση για το Κλίμα και τους συνδέσαμε με τους υπόλοιπους 15 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Χρησιμοποιήσαμε το γλωσσάρι της φετινής εκστρατείας για να κατανοήσουμε σε βάθος κάποιους όρους όπως τα Οικοσυστήματα, τη Βιοποικιλότητα, τα Βιοτικά και Αβιοτικά Στοιχεία, τη Βιωσιμότητα και την Οικολογική Ισορροπία.
Το γλωσσάρι της φετινής εκστρατείας
Οικοσύστημα: είναι μια οργανωμένη λειτουργική μονάδα, στην οποία υπάρχει στενή αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση μεταξύ των βιοτικών και των αβιοτικών παραγόντων, υπάρχει δηλαδή μια συνεχής ροή ενέργειας και μια κυκλοφορία θρεπτικών στοιχείων μεταξύ των ζωντανών (βιοτικών) και μη (αβιοτικών) μερών της. Είναι, συνεπώς, τα οικοσυστήματα, πολύπλοκα δυναμικά πλέγματα αλληλεπιδράσεων και αλληλεξαρτήσεων μεταξύ των κοινοτήτων, οι οποίες τα συνθέτουν και βρίσκονται σε μια συνεχή μεταβολή και εξέλιξη. Έτσι, λοιπόν, όταν ορίζουμε ένα οικοσύστημα, δεν αρκεί να καταγράψουμε τα στοιχεία από τα οποία αυτό συντίθεται, πρέπει ταυτόχρονα να προσδιορίσουμε και τις αλληλεπιδράσεις οι οποίες συνεκτικά τα συνδέουν μεταξύ τους.
Βιοποικιλότητα: αναφέρεται συνολικά στα δισεκατομμύρια μοναδικών οργανισμών που ζουν στη Γη καθώς και στις αλληλεπιδράσεις τους.
Βιοτικά στοιχεία: είναι το είδος και το πλήθος των ζωντανών οργανισμών μιας περιοχής.
Αβιοτικά στοιχεία: Το ποιοι και πόσοι οργανισμοί από κάθε είδος μπορούν να ζήσουν σε μια περιοχή καθορίζεται από παράγοντες, όπως η ηλιοφάνεια, οι βροχοπτώσεις, η σύσταση του εδάφους, οι άνεμοι, η θερμοκρασία. Οι παράγοντες αυτοί αποτελούν τα αβιοτικά στοιχεία της περιοχής.
Οικολογική ισορροπία: Η σχετικά σταθερή σχέση που διαμορφώνεται με την πάροδο του χρόνου ανάμεσα στους παράγοντες και τα στοιχεία του περιβάλλοντος ενός οικοσυστήματος.
Βιωσιμότητα: Η λ έξη βιωσιμότητα περιλαμβάνει έννοιες, ό πως διατηρώ, υποστηρίζω, διαρκώ. Δεν υπάρχει ένας μόνο ορισμός για την βιωσιμότητα. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές απόψεις για το τι σημαίνει και πως μπορεί να επιτευχθεί.
Η ιδέα της βιωσιμότητας πηγάζει από την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης που καθιερώθηκε στην πρώτη σύνοδο κορυφής για τη Γης, στο Ρίο το 1992. Παρατίθενται 3 από τις πολλές προσεγγίζεις του όρου:
- Είναι η ανταπόκριση στις ανάγκες του σήμερα χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ανταποκριθούν στις δικές τους ανάγκες.
-Είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου, ενώ ζει στο πλαίσιο τα της φέρουσας ικανότητας των υποστηρικτικών οικοσυστημάτων της Γης.
- Μια διαδικασία αλλαγής, κατά την οποία, η αξιοποίηση των πόρων, η κατεύθυνση των επενδύσεων, ο προσανατολισμός των τεχνολογικών εξελίξεων και οι θεσμικές αλλαγές είναι όλα σε αρμονία και ενισχύουν τόσο την υφιστάμενη όσο και την μελλοντική ικανότητα ανταπόκρισης στις ανάγκες και τις προσδοκίες του ανθρώπου.
Έπειτα ανατρέξαμε πάλι στο ενημερωτικό φυλλάδιο της εκστρατείας για να μάθουμε τι είναι η Land Art.
“Τι είναι η Land Art;
Η Land Art ζητά από τους ανθρώπους να δουν το καθημερινό τοπίο από πιο κοντά και με έναν καινούριο τρόπο, να μοιραστούν αυτές τις ιδέες με ολόκληρη την κοινότητα, να συνδεθούν με το φυσικό περιβάλλον με ευχάριστο και δημιουργικό τρόπο.
Η Land Art ή Earth Art είναι μια καλλιτεχνική κίνηση που εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1960, ξεκινώντας κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες και επικεντρώνεται στη δημιουργία έργων τέχνης, που αλληλεπιδρούν με το φυσικό τοπίο και χρησιμοποιούν τη γη, τα υλικά του περιβάλλοντος και τον φυσικό χώρο ως κύρια εργαλεία και καμβά. Οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν τη φύση ως μέσο για τη δημιουργία έργων, αντί να χρησιμοποιούν παραδοσιακά μέσα, όπως καμβά, μάρμαρο κτλ. Ο σκοπός της Land Art είναι να συνδέσει την τέχνη με τη φύση και να προκαλέσει σκέψεις σχετικά με τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Συχνά τα έργα έχουν φιλοσοφικές, οικολογικές ή κοινωνικές αναφορές, καθώς και ερωτήματα σχετικά με τη φύση της τέχνης και την αλληλεπίδρασή της με το περιβάλλον.
Η Land Art, συνήθως τεκμηριωνόταν σε έργα τέχνης μέσω φωτογραφιών και χαρτών, τους οποίους ο καλλιτέχνης μπορούσε να εκθέσει σε γκαλερί. Οι καλλιτέχνες Land art δημιουργούσαν, επίσης, έργα τέχνης μέσα στις γκαλερί, φέρνοντας υλικά από το τοπίο και χρησιμοποιώντας τα, για να δημιουργήσουν εγκαταστάσεις.”
Είδαμε έργα Land Art στο διαδίκτυο και παρατηρήσαμε με πολλή προσοχή το βιβλίο του Andy Goldsworthy, Εκδόσεις Zweitausendeins , Land Art από την Αγγλία ως την Ιαπωνία,1987.
Προς αναζήτηση υλικών στη φύση, περιπλανηθήκαμε στον κήπο του σχολείου και συλλέξαμε από ένα «πράγμα»:
- που μας κάνει να χαμογελάμε.
- που μας φέρνει λύπη.
- που μας φέρνει φόβο ή προβληματισμό.
- που μας γεμίζει ελπίδα.
Στην ολομέλεια παρουσιάσαμε τα «Πράγματα» μας και μιλήσαμε για τα συναισθήματα που μας προκαλούν και την αιτία που τα προκαλεί.
Καθώς ο κήπος μας είναι μικρός και άρα έχει λίγα φυτά, αποφασίσαμε να μαζέψουμε για μια ολόκληρη εβδομάδα φυσικά «αντικείμενα», χωρίς όμως να καταστρέψουμε ή να θανατώσουμε κάτι και να τα φέρουμε στην τάξη.
Όταν τελειώσαμε τη συλλογή, τα ταξινομήσαμε κατά είδος/υλικό στην αυλή του σχολείου και φτιάξαμε το ομαδικό μας έργο που ήταν ένα δέντρο. Η συνεργασία μας ήταν η καλύτερη που θα μπορούσαμε να έχουμε. Ευχαριστημένοι/ες από αυτό σκεφτήκαμε πώς θα ήταν αν μαζεύαμε τα υλικά και τα πηγαίναμε μέσα στην τάξη. Τι θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε; Πώς θα ήταν η συνεργασία μας αυτή τη φορά; Θα άλλαζε κάτι στην έμπνευσή μας ή σε αυτό που θα θέλαμε να φτιάξουμε;
Στην τάξη ξανατοποθετήσαμε τα υλικά σε κατηγορίες. Φτιάξαμε έναν κύκλο γύρω τους και τα παρατηρήσαμε. Η κλειστή αίθουσα, τα θρανία γύρω μας, οι χοντροί πέτρινοι τοίχοι των 100 και πλέον χρόνων του οικήματος με τη βαριά ιστορία των Μικρασιατών που το ίδρυσαν δεν μας άφησαν ανεπηρέαστους/ες.
Σκεφτήκαμε αμέσως τον Στόχο 4: Ποιοτική Εκπαίδευση για όλους και όλες. Έτσι φτιάξαμε με τα υλικά της φύσης ένα ανοικτό βιβλίο και ένα μολύβι δίπλα του, ακριβώς όπως συμβολίζεται και στον πίνακα των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Παρατηρήσαμε την ίδια επιθυμία και χαρά, όχι όμως σε όλους/ες αυτή τη φορά. Κάποιοι συμμαθητές μας και κάποιες συμμαθήτριες μας μάλλον δυσκολεύτηκαν να δημιουργήσουν και να συνυπάρξουν με όλη την ομάδα.
Για άλλη μια φορά αποδεικνύεται πως η επαφή με τη φύση είναι συμπεριληπτική, δημιουργική και πολύ ευχάριστη.
Φωτογραφίες από τα έργα Land Art των μαθητών και μαθητριών που συμμετείχαν στην 21 Μαθητική Εβδομάδα Δράσης 2025, από Νηπιαγωγεία ως Λύκεια, από όλη την Ελλάδα μπορείτε να τα δείτε στον σύνδεσμο padlet : https://padlet.com/ActionAidHellasEducation/land-art-af77gtldd00479hb
Δυστυχώς πολλά από αυτά τα έργα περιέχουν κομμένα λουλούδια, φύλλα ή κλαδιά, το οποίο έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με το νόημα της Μαθητικής Εβδομάδας Δράσης, κατά την οποία ήταν σημαντικό τα παιδιά να ευαισθητοποιηθούν και να δράσουν για προστασία της βιοποικιλότητας και όχι την καταστροφή της.
Όλη μας τη δράση μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ: https://youtu.be/2f6zGx2TY1E